Η ΒΙΟΓΝΏΣΗ Α.Ε ΣΑΣ ΕΎΧΕΤΑΙ ΚΑΛΆ ΧΡΙΣΤΟΎΓΕΝΝΑ,ΥΓΕΊΑ ΚΑΙ ΔΎΝΑΜΗ ΓΙΑ ΤΟ 2017.

Θρέψη και λίπανση της ελιάς

Θρέψη και λίπανση της ελιάς

Η ελιά όπως και τα άλλα δέντρα έχει τις απαιτήσεις της σε θρεπτικά στοιχεία τα οποία αν δεν υπάρχουν σε επαρκείς ποσότητες στο έδαφος θα πρέπει να χορηγηθούν με την λίπανση. Η απαιτούμενη λίπανση ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή αναλόγως των εδαφοκλιματικών συνθηκών... 

Γενικές κατευθύνσεις για τη λίπανση:

Άζωτο (Ν)
Το άζωτο είναι για την ελιά το πιο σημαντικό στοιχείο και επηρεάζει άμεσα τόσο την βλάστηση όσο και την καρποφορία. Έμμεσα μπορεί να επηρεάσει το βαθμό παρευνιαυτοφορίας των δέντρων. Η αντίδραση των ελαιοδέντρων στην χορήγηση αζώτου είναι ιδιαίτερα εμφανής σε εδάφη χαμηλής γονιμότητας και όταν η εδαφική υγρασία δεν αποτελεί έντονο περιοριστικό παράγοντα. Έτσι ανάλογα με την γονιμότητα του εδάφους και την εδαφική υγρασία συνίσταται ετήσια χορήγηση αζώτου 500-1500 γρ Ν / δέντρο ή 5-15 χγρ Ν/ δεκάριο ( 1 χιλιόγραμμο Ν είναι περίπου 5 χγρ θειικής αμμωνίας 21-0-0, 3 χργ νιτρικής αμμωνίας 34,4-0-0, 4χργ ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας 27-0-0, ή 2 χργ ουρίας 46-0-0).

Σε μη αρδευόμενους ελαιώνες, η ετήσια βροχόπτωση και η διαθέσιμη εδαφική υγρασία παίζουν βασικό ρόλο στο καθορισμό του ύψους της αζωτούχας λίπανσης:
• Σε περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση κάτω από 44mm, η χορήγηση αζώτου πρέπει να γίνεται με πολλή αυτοσυγκράτηση. Για τις περιοχές αυτές έχει προταθεί χορήγηση 100γρ Ν /δένδρο /100mm βροχής.
• Σε περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση 400-700mm η χορηγούμενη ποσότητα αζώτου μπορεί να αυξάνεται αναλογικά μέχρι 1500γρ Ν/δέντρο.
• Σε περιοχές με μέση ετήσια βροχόπτωση πάνω από 700 mm ή σε αρδευόμενους ελαιώνες, χορηγείται άζωτο ανάλογα με τη γονιμότητα του εδάφους μέχρι 1500γρ Ν/δέντρο. Χορήγηση αζώτου σε μεγαλύτερες ποσότητες δεν φαίνεται να δικαιολογείται σε καμιά περίπτωση.
Ο ελαιοκαλλιεργητής μπορεί να παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα της αζωτούχου λίπανσης και να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις:
1. Από το μήκος της ετήσιας βλάστησης. Αν αυτό δεν είναι ικανοποιητικό, θα πρέπει να αυξήσει την ποσότητα του αζώτου, εφόσον δεν συντρέχονται άλλοι λόγοι (ασθένειες, ζημιά ριζών). Αν το μήκος της ετήσιας βλάστησης είναι υπερβολικό, θα πρέπει να μειώσει την ποσότητα του αζώτου.
2. Με την φυλλοδιαγνωστική. Η αζωτούχα λίπανση προσαρμόζεται ώστε η περιεκτικότητα των φύλλων σε άζωτο να είναι το χειμώνα μέσα στα όρια 1,6-1,8%.

Κρίσιμη περίοδος κατά την οποία τα ελαιόδεντρα πρέπει να έχουν στην διάθεση τους το απαιτούμενο άζωτο είναι από τις αρχές Μαρτίου έως τον Ιούνιο, οπότε γίνεται η διαμόρφωση των ανθοφόρων οφθαλμών και η εξέλιξη των ανθέων σε καρπούς. Υπερβολικές ποσότητες αζώτου πριν την καρπόδεση μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολικό φορτίο με αποτέλεσμα την μικροκαρπία (βρώσιμες) και παρευνιαυτοφορία. Αντίθετα επάρκεια αζώτου και μετά την καρπόδεση θα δώσει καλό μήκος νέας βλάστησης και ικανοποιητική καρποφορία την επόμενη χρονιά.

Φωσφόρο (P)
Παρά το γεγονός ότι ο φωσφόρος είναι απαραίτητο θρεπτικό στοιχείο για την ελιά , σπάνια παρατηρείται έλλειψή του στα ελαιόδεντρα και συνήθως δεν είναι αναγκαία η τακτική τους φωσφορική λίπανση.

Αν χρειάζεται φωσφορική λίπανση αυτή γίνεται με μικρή ποσότητα λιπάσματος που δεν θα υπερβαίνει το 1/3-1/5 του χορηγούμενου αζώτου.

Η τροφοπενία φωσφόρου είναι σχετικά σπάνια. Το σύμπτωμα που συνήθως εμφανίζει είναι μια διάστικτη χλώρωση των φύλλων η οποία δεν είναι ασφαλές κριτήριο για την διάγνωση επειδή συχνά συνδέεται και με άλλα αίτια (υπερεπάρκεια αζώτου). Ασφαλής διάγνωση μπορεί να γίνει μόνο με φυλλοδιαγνωστική.

Κάλιο (Κ)
Η ελιά φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα απαιτητική στο στοιχείο αυτό . Σε χρονιές υψηλής παραγωγής μεγάλες ποσότητες καλίου απομακρύνονται με το συγκομισμένο ελαιόκαρπο και το κλάδεμα.

Όπως πρότεινε ο Γαβαλάς (1978) το ύψος της καλιούχας λίπανσης θα πρέπει να καθορίζεται με βάση το ύψος της αζωτούχου λίπανσης. Σε ελαιώνες στους οποίου στο παρελθόν δεν έγινε καλιούχα λίπανση, καλό είναι για μερικά χρόνια να δοθεί κάλιο σε διπλάσια ποσότητα από το χορηγούμενο άζωτο.

Αν για παράδειγμα χορηγείται 0,5 χγρ Ν/δένδρο (2,5 χγρ θειική αμμωνία) τότε θα πρέπει να δοθεί 2χγρ θειικό κάλι ανά δένδρο. Στη συνέχει α μειώνουμε την ποσότητα καλίου στη δόση συντήρησης η οποία είναι ίση με τη δόση του αζώτου. Μετά από χρονιές πολύ υψηλής καρποφορίας καλό είναι να ξανά αυξάνουμε τη δόση του καλίου γι αναπλήρωση των αποθεμάτων των ελαιοδέντρων.

Τροφοπενίες της ελιάς

Τροφοπενία Βορίου
Η τροφοπενία βορίου παρατηρείται σε νεαρά αλλά και αιωνόβια δένδρα.
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της τροφοπενίας βορίου είναι ότι τα κορυφαία φύλλα στους νέους βλαστούς έχουν το ακραίο τμήμα τους χλωρωτικό, αρχικά κιτρινοπράσινο και στη συνέχει κίτρινο/πορτοκαλί. Σταδιακά το σύμπτωμα αυτό εμφανίζεται και στα φύλλα της βάσης των βλαστών τα οποία μπορούν αν εμφανίσουν και ξήρανση στην κορυφή τους. Σε πιο προχωρημένο στάδιο της τροφοπενίας παρατηρείται και μικροφυλλία παραμόρφωση φύλλων σε σχήμα ροπάλου και έντονη φυλλόπτωση.

Το καλοκαίρι παρατηρείται επίσης έντονη καρπόπτωση. Σε προχωρημένες περιπτώσεις το δένδρο δεν παράγει ανθοφόρους αλλά μόνο ξυλοφόρους οφθαλμούς με αποτέλεσμα να εκμηδενίζεται η παραγωγή.

Τα συμπτώματα αυτά αποτελούν σοβαρή ένδειξη ότι το δένδρο πάσχει από έλλειψη βορίου. Είναι δυνατόν όμως να οφείλονται και σε άλλα αίτια (βερτισιλλίωση, προσβολές από γλοιοφάγους, διάφορες ανωμαλίες θρέψης κ.λ.π.) γι ΄ αυτό χρειάζεται επιβεβαίωση με χημική ανάλυση φύλλων. Φύλλα στα δένδρα που πάσχουν περιέχουν βόριο λιγότερο από 20 ppm, ενώ φύλλα από φυσιολογικά δένδρα περιέχουν βόριο πάνων από 20ppm (στην ξηρή ουσία τους).

Για την διόρθωση της τροφοπενίας βορίου γίνεται το χειμώνα λίπανση με βόρακα. Προστίθεται στο έδαφος 300-500 γρ βόρακα ανά δένδρο πλήρους ανάπτυξης ενώ σε νεαρότερα δένδρα χορηγούνται μικρότερες ποσότητες (10 γρ ανά έτος ηλικίας από της φυτεύσεως στον αγρό). Η χορήγηση βορίου πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 3-4 χρόνια προληπτικά στη δόση των 100- 150 γρ/δένδρο. Δεν πρέπει να χορηγείται βόρακας στους ελαιώνες στους οποίου δεν έχει διαπιστωθεί έλλειψη βορίου γιατί είναι έντονα τοξικός. 

Τροφοπενία Καλίου
Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της τροφοπενίας αυτής είναι ένας μεταχρωματισμός των φύλλων, απόχρωση ορειχάλκου, που αρχίζει από την κορυφή του ελάσματος και σταδιακό καταλαμβάνει ολόκληρο το φύλλο ή το μεγαλύτερο μέρος ρου. Παράλληλα παρατηρείται ξήρανση στο κορυφαίο τμήμα του φύλλου κατά το 1/3-2/3 του μήκους του. Τα συμπτώματα αυτά στη νέα βλάστηση εμφανίζονται συνήθως το φθινόπωρο ή το χειμώνα στα φύλλα της βάσης των βλαστών σε ένα ή δύο βραχίονες του δένδρου. Παρατηρούνται επίσης μικρό μήκος νέας βλάστησης, μικροφυλλία, φυλλόπτωση και ξήρανση κλαδίσκων. Σε προχωρημένο στάδιο η παραγωγή του δένδρου μειώνεται πολύ.

Όπως και στην τροφοπενία βορίου έτσι και εδώ η διάγνωση με τα συμπτώματα δεν είναι ασφαλής. Χρειάζεται επιβεβαίωση με την ανάλυση φύλλων. Εάν η περιεκτικότητα των φύλλων σε κάλι είναι 0,1-0,3% (της ξηρά ουσίας) τότε μπορούν τα συμπτώματα να αποδοθούν με βεβαιότητα στην τροφοπενία καλίου. Δένδρα που δεν παρουσιάζουν συμπτώματα έχουν περιεκτικότητα καλίου στα φύλλα που κυμαίνεται από 0,4-1,7 %.

Πολλές φορές η τροφοπενία καλίου οφείλεται στην ξηρασία (δέσμευση καλίου από την άργιλο) και στην αδυναμία των δένδρων να απορροφήσουν κάλι από το έδαφος. Καλλιεργητικές φροντίδες που βοηθούν στην μεγαλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των δένδρων και στην εξασφάλιση επαρκούς υγρασίας στο έδαφος διορθώνουν ή τουλάχιστον μειώνουν το πρόβλημα.

Για την θεραπεία της τροφοπενίας μετά την λήψη των καλλιεργητικών μέτρων, χρειάζεται προσθήκη καλιούχου λιπάσματος σο έδαφος το χειμώνα. Στις περιπτώσεις που τα εδάφη δεσμεύουν κάλι χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες καλιούχου λιπάσματος.

Συνήθως χορηγούνται 10-15 χγρ θειικού καλίου ανά δένδρο μέσης ανάπτυξης. Στα βαριά εδάφη οι δόσεις πρέπει να είναι υψηλότερες ενώ στα ελαφρά χαμηλότερες. Εναλλακτικά μπορεί να χορηγηθεί μισό κάλι το χειμώνα σε μορφή θειικού καλίου και να γίνουν συμπληρωματικές λιπάνσεις με υδατοδιαλυτό νιτρικό κάλι μέσω του συστήματος άρδευσης. Το νιτρικό κάλι χορηγείται με την υδρολίπανση στη δόση των 300-500 γρ/δένδρο μετά την καρπόδεση.

Τροφοπενίες ασβεστίου και μαγνησίου
τα κυριότερα συμπτώματα της έλλειψης ασβεστίου είναι η χλώρωση του ακραίου τμήματος των φύλλων όπως και στην τροφοπενία βορίου, που όμως συνοδεύεται με λεύκανση των νεύρων στην περιοχή του χλωρωτικού τμήματος των παλαιών φύλλων.

Σε περίπτωση τροφοπενίας μαγνησίου το χαρακτηριστικό σύμπτωμα που παρουσιάζουν τα δένδρα είναι η χλώρωση των φύλλων που αρχίζει από την κορυφή ή τα πλάγια του ελάσματος και προοδευτικά καταλαμβάνει ολόκληρη την επιφάνεια του , η έντονη φυλλόπτωση και η φτωχή βλάστηση.

Η διόρθωση της τροφοπενίας ασβεστίου γίνεται με την προσθήκη 5-10 κιλών οξειδίου του ασβεστίου ή μαρμαρόσκονης ανά δένδρο.
Η τροφοπενία μαγνησίου αποκαθίσταται με την προσθήκη 300-500 γρ οξειδίου του μαγνησίου,( 3,0-5,0 κιλά θειικό καλιομαγνήσιο).

Τροφοπενία Ασβεστίου

Λιπάσματα που χρησιμοποιούμε για την λίπανση της ελιάς

Αζωτούχα Λιπάσματα:

Θειική αμμωνία: η θειική αμμωνία διατίθεται σε δύο μορφές την κρυσταλλική 21-0-0 και την κοκκώδη 20,5-0-0. Η θειική αμμωνία είναι κατάλληλη για τα ασβεστούχα αλκαλικά εδάφη στα οποία λόγω της μείωσης του pH στην ριζόσφαιρα αυξάνει την διαλυτότητα του φωσφόρου και των ιχνοστοιχείων (σίδηρος, ψευδάργυρος). Δεν συνίσταται η χρήση τους σε όξινα εδάφη.

Η κοκκώδης μορφή είναι ιδανική για μηχανική διασπορά με λιπασματοδιανομείς. Για την αποφυγή μεγάλων απωλειών λόγω της εξαέρωσης μετά την εφαρμογή να γίνεται ενσωμάτωση στο έδαφος με φρεζάρισμα (τσάπισμα).

Νιτρική Αμμωνία: διατίθεται σε κοκκώδη μορφή 33,5-0-0 ή 34,5-0-0. Είναι πολύ ευδιάλυτη στο έδαφος και με ελάχιστη υγρασία παρέχει στα φυτά άζωτο σε νιτρική και αμμωνιακή μορφή.

το νιτρικό άζωτο το οποίο είναι άμεσα αφομοιώσιμο από τα φυτά, δεν συγκρατείται στο έδαφος και όσο δεν απορροφηθεί από τις ρίζες εκπλύνεται προς το υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα και χάνεται ολύνοντας το περιβάλλον. Το αμμωνιακό άζωτο αντίθετα συγκρατείται από το έδαφος και γίνεται σταδιακά διαθέσιμο στα φυτά μέσα σε λίγες εβδομάδες. Έχει μικρότερη υπολειμματική δράση από την θειική αμμωνία.

Και το λίπάσμα αυτό όπως και η θειική αμμωνία έχει οξεογόνες ιδιότητες και αποφεύγεται η χρήση του σε όξινα εδάφη σε υγρές περιοχές ακόμα και στα ουδέτερα εδάφη.

Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία 26-0-0
Διατίθεται σε κοκκώδη μορφή και είναι μίγμα νιτρικής αμμωνίας και ανθρακικού ασβεστίου (γύψος). Προσφέρεται για χρήση αντί της θειικής ή νιτρικής αμμωνίας σε όξινα εδάφη καθώς και σε περιοχές με υγρό κλιμα για την αποφυγή οξίνισης των εδαφών.
Ουρία 46-0-0

Είναι ευδιάλυτη στο νερό και περιέχει άζωτο σε οργανική μορφή. Από το έδαφος είναι πηγή αζώτου βραδείας δράσεως γιατί πρέπει να μετατραπεί σε αμμωνία για να γίνει αφομοιώσιμη και αυτό περιορίζει της απώλειες νιτρικού αζώτου από εκπλυση. Στο έδαφος έχει οξεογόνο επίδραση ενώ στα ασβεστούχα εδάφη είναι έντονες οι απώλειες από εξαέρωση αμμωνίας. Για την αποφυγή των απωλειών αυτών πρέπει η χορήγηση της ουρίας να γίνεται με άμεση ενσωμάτωση ή με την εφαρμογή άρδευσης αμέσως μετά την διασπορά ή υδρολίπανση.
Στην ελιά συνίσταται για συμπληρωματική αζωτούχα λίπανση για διφυλλικούς ψεκασμούς καθώς και για υποβοήθηση της απορρόφησης ιχνοστοιχείων από τα φύλλα.

Καλλιούχα λιπάσματα
Θειικό κάλιο 0-0-52 +S ή 0-0-050 +SΒ
Διατίθεται σαν σκόνη ή σαν κοκκώδες για την εφαρμογή στο έδαφος και σε κρυσταλλική (υδατοδιαλυτή ) μορφή για την εφαρμογή με υδρολίπανση ή διαφυλλικούς ψεκασμούς. Έχει χαμηλό δείκτη αλατότητας και ενδείκνυται για εδάφη με προβλήματα αλατότητας. Για την εφαρμογή με υδρολίπανση έχει το μειονέκτημα της βραδείας διαλυτοποίησης σε θερμοκρασίες κάτω των 20ο C.

Νιτρικό κάλιο 13-0-46
Διατίθεται σε κρυσταλλική ή σε κοκκώδη μορφή. Είναι πολύ ευδιάλυτο και προσφέρεται ιδιαίτερα για εφαρμογή με υδρολίπανση ή διαφυλλικούς ψεκασμούς.

Θειικό καλιομαγνήσιο 0-0-30 + MgO + S
Διατίθεται σε κοκκώδη μορφή για εφαρμογή από το έδαφος.

Φωσφορικά λιπάσματα
Διατίθενται στους εξής τύπους:
• Απλό υπερφωσφορικό 0-20-0 προσθήκη από το έδαφος
• Τριπλό υπερφωσφορικό 0-46-0 προσθήλη από το έδαφος
• Φωσφορικό μονοαμμώνιο 12-61-0 για υδρολίπανση
• Φωσφορικό διαμμώνιο 21-53-0 για υδρολίπανση.
Λιπάσματα βορίου
Για την πρόληψη και τη θεραπεία της τροφοπενίας βορίου μπορεί να γίνει προθήκη στο έδαφος του βορίου ή υδρολίπανση (ή με διαφυλλικούς ψεκασμούς ) διαφόρων διαλυτών μορφών βορίου που διατίθενται στην αγορά.
Σύνθετα λιπάσματα
Στην αγορά κυκλοφορεί ένας μεγάλος αριθμός από πλήρη λιπάσματα που περιέχουν δύο ή και τα τρία βασικά στοιχεία (άζωτο , φωσφόρο κάλι) τα οποία μπορεί να είναι εμπλουτισμένα και με βόριο ή και άλλα ιχνοστοιχεία. Σοβαρό μειονέκτημα των σύνθετων λιπασμάτων είναι ότι και τα τρία στοιχεία (Ν,P,K) εφαρμόζονται υποχρεωτικά στον ίδιο χρόνο ενώ είναι αποδεκτό ότι τα καλιούχα και τα φωσφορικά λιπάσματα πρέπει να χορηγούνται το φθινόπωρο και τα αζωτούχα στο τέλος του χειμώνα για να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη αξιοποίησή τους.

Πηγή: sotiranews.com

Οι επιδράσεις των χαμηλών θερμοκρασιών στα οπωροφόρα δέντρα και την ελιά

Η συμπεριφορά ενός πολύπλοκου οργανισμού, όπως είναι ένα οπωροφόρο δέντρο, εξαρτάται από τη γενετική του σύσταση, τις καλλιεργητικές φροντίδες και το περιβάλλον. 

Ακραία καιρικά φαινόμενα προκαλούν ζημιές στην ηρτημένη παραγωγή αλλά, πολύ συχνά, και στο φυτικό κεφάλαιο με αποτέλεσμα τις απώλειες παραγωγής και εισοδήματος για περισσότερα του ενός έτη.

Ζημιές από χαλάζι, ανεμοθύελλα, πλημμύρες, υψηλές θερμοκρασίες και, πάνω από όλα, παγετούς είναι συνηθισμένες και τόσο εκτεταμένες μερικές χρονιές που επηρεάζουν την οικονομία ολόκληρων περιοχών. Ελάχιστα μόνο στοιχεία θα δοθούν κατωτέρω για τον παγετό και πως αυτός επηρεάζει τα οπωροφόρα.

ΕΥΝΟΪΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ

Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα απαιτούν ψύχος κατά την περίοδο ληθάργου για να ανθίσουν κανονικά την Άνοιξη.

Αν δεν δεχθούν αρκετό ψύχος, τότε οι ανθοφόροι οφθαλμοί νεκρώνονται ή δίνουν ατελή άνθη, η ανθοφορία είναι παρατεταμένη, η καρπόδεση μικρή και ηποιότητα (μέγεθος, σχήμα) των καρπών κακή.

Οι ανάγκες σε ψύχος των ανθοφόρων οφθαλμών κάθε κύριου φυλλοβόλου οπωροφόρου φαίνονται στον Πίνακα 1.

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι δραστικές είναι οι θερμοκρασίες κάτω των 7 ºC αλλά και άνω του μηδενός.

Οι οφθαλμοί είναι ικανοί να συσσωρεύουν ώρες που η θερμοκρασία βρίσκεται στα ανωτέρω όρια.

• Στη Ροδακινιά δραστικές θερμοκρασίες είναι μεταξύ 2,5 και 9,1 ºC.

Θερμοκρασίες άνω των 16 ºC αφαιρούν συσσωρευμένες ώρες χαμηλών θερμοκρασιών, ενώ θερμοκρασίες κάτω του μηδενός δεν προσθέτουν ώρες στο βιολογικό ρολόι των οφθαλμών.

Ώρες χαμηλών θερμοκρασιών στα όρια που προαναφέρθηκαν έχουν:

• η Κρήτη <200 li="">
• ο Βόλος >700,
• Θεσσαλία – Μακεδονία >1000.

Οι ανάγκες σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να καλυφθούν μερικά μόνο και με τη χρήση κάποιων χημικών ουσιών, που συνήθως δεν επιτρέπονται στην ολοκληρωμένη παραγωγή (σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες).

  

• Η Ελιά είναι το μοναδικό υποτροπικό είδος που απαιτεί ώρες χαμηλών θερμοκρασιών για τη διακοπή του ληθάργου και την κανονική ανάπτυξη των ανθοφόρων οφθαλμών της σε ανθοταξίες με τέλεια άνθη.

Οι κρίσιμες θερμοκρασίες είναι κάτω από 10 έως 16 ºC και τις χαμηλότερες θερμοκρασίες και τη μεγαλύτερη διάρκεια σε αυτές την χρειάζονται οιποικιλίες της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας (Κονσερβολιά, Χονδρολιά Χαλκιδικής), ενώ την ελάχιστη διάρκεια απαιτούν οι ποικιλίες της νότιας Ελλάδας (Κορωνέικη).

Τέλος, τα σπέρματα των φυλλοβόλων οπωροφόρων και της ελιάς έχουν επίσης λήθαργο και απαιτούν παραμονή για συγκεκριμένες ώρες (συνήθως μερικές εκατοντάδες) σε θερμοκρασίες 2-7 ºC.

Τα σπορόφυτα μερικών οπωροφόρων μας είναι χρήσιμα ως υποκείμενα για τον εμβολιασμό σε αυτά των εμπορικών ποικιλιών.

Ελλείψει ικανού ψύχους τα σπέρματα δεν βλαστάνουν ή τα σπορόφυτα είναι καχεκτικά και ακατάλληλα για πολλαπλασιασμό.

Πίνακας 1. Ώρες χαμηλών θερμοκρασιών που απαιτούνται ανά είδος οπωροφόρου για την κανονική διακοπή ληθάργου των ανθοφόρων οφθαλμών.

Είδος οπωροφόρου	Ώρες με θερμοκρασία έως 7οC
Μηλιά	1000-1600
Αχλαδιά	500-1000
Κυδωνιά	<500 td="">
Ροδακινιά	400-800 (αλλά και cvs με 100)
Κερασιά	900-1200
Δαμασκηνιά	P.domestica 800-1200 P. salicina <800 p="">
Βερικοκιά	200-400
Αμυγδαλιά	180-350 (αλλά και 10-14οC για 500-1000 ώρες)
Καρυδιά	500-1500
Φιστικιά	1000
Συκιά, φράουλα, ακτινίδια, ροδιά	<400 td="">

ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ

Πτώση της θερμοκρασίας του αέρα κάτω από το μηδέν μπορεί να προκαλέσει πήξη του νερού των φυτικών ιστών το οποίο μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα τη ζημιά από παγετό.

Η θερμοκρασία στην οποία πήζει το νερό σε κάθε φυτικό ιστό και η ζημιά που θα προκαλέσει εξαρτώνται από το φυτικό ιστό και την εποχή. Υποτροπικά και τροπικά είδη μπορεί να ζημιωθούν και από θερμοκρασίες άνω του μηδενός (και συνήθως κάτω των 14 ºC) ανάλογα με τη διάρκεια παραμονής τους σε αυτές.

Αυτή η ζημιά ονομάζεται Chilling και δεν θα μας απασχολήσει περαιτέρω για οικονομία χώρου.

Τις μεγαλύτερες ζημιές παθαίνει το φυτικό κεφάλαιο από εαρινούς και χειμερινούς παγετούς, με καταστροφή της παραγωγής για τη χρονιά ή και καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου για μερικά χρόνια.

Στην Ελλάδα αργά το Φθινόπωρο, το Χειμώνα και τις αρχές Άνοιξης συνθήκες άπνοιας, αίθριου ουρανού και χαμηλού βαρομετρικού πολύ συχνά προκαλούναπώλεια θερμότητας από το έδαφος προς τον ουρανό τις νυκτερινές και πρώτες πρωινές ώρες σε τέτοιο βαθμό ώστε η θερμοκρασία κοντά στην επιφάνεια του εδάφους να πέφτει κάτω του μηδενός και να δημιουργείται συχνά πάχνη (λευκός παγετός ή παγετός ακτινοβολίας).

Θύλακας παγετού είναι περιοχή στην οποία εγκλωβίζεται ψυχρός αέρας και ψύχεται περαιτέρω (όπως μόλις περιγράφηκε), ώστε η περιοχή – θύλακας να κινδυνεύει περισσότερο από ζημιές από χαμηλές θερμοκρασίες σε σχέση με περιοχές όπου οι ψυχρές μάζες μπορούν να παρασυρθούν (όπως στις πλαγιές).

Καθώς η θερμοκρασία κοντά στο έδαφος μειώνεται, δημιουργείται μια στρωμάτωση θερμοκρασίας ώστε στα 1-2 μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους να έχουμε τη χαμηλότερη θερμοκρασία και καθώς ανεβαίνουμε προς τα 20-40 μέτρα να έχουμε ένα μέγιστο (θερμοροφή), ενώ πιο ψηλά η θερμοκρασία επηρεάζεται από το χαμηλό βαρομετρικό και μετά από εκατοντάδες μέτρα μπορεί να είναι πολύ πιο χαμηλή.

Νύκτες με συννεφιά ή μεγάλοι παρακείμενοι όγκοι νερού εμποδίζουν την πτώση της θερμοκρασίας με συγκράτηση της θερμότητας ή έκλυση θερμότητας, αντίστοιχα.

Ο άνεμος επίσης παρεμποδίζει την πτώση της θερμοκρασίας καθώς ανακατεύει τις ψυχρές μάζες με θερμότερο αέρα από υψηλότερα στρώματα και δεν επιτρέπει την έντονη μείωση της θερμοκρασίας αέρα κοντά στο έδαφος.

Τέλος, οτιδήποτε εμποδίζει τη συσσώρευση θερμότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας (ζιζάνια, τύπος εδάφους, βόρεια έκθεση του οπωρώνα) ή αυξάνει την απώλεια θερμότητας τη νύκτα (ζιζάνια, φρέσκο αναμοχλευμένο έδαφος) αυξάνει τον κίνδυνο παγετού.

Σε βόρειες χώρες, πολικές αέριες μάζες με χαμηλή υγρασία μπορεί να έχουν τόσο χαμηλή θερμοκρασία ώστε να προκαλέσουν έντονο παγετό (μελανός παγετός), φαινόμενο σπανιότατο στην Ελλάδα.

 

Ζημιές από παγετούς

Στην Ελλάδα τα φυλλοβόλα οπωροφόρα κινδυνεύουν κύρια από τους ανοιξιάτικους παγετούς και πιο σπάνια από Φθινοπωρινούς (ηρτημένη καρποφορία ζημιώνεται σε θερμοκρασίες <–3 ºC) ή χειμερινούς παγετούς.

Τα φυλλοβόλα οπωροφόρα έχουν τη δυνατότητα σκληραγώγησης για να αντιμετωπίσουν τους χειμερινούς παγετούς ώστε να είναι ικανά να επιβιώσουν χωρίς ή με ελάχιστες ζημιές σε θερμοκρασίες από –25 έως –35 ºC.

Πολλές ποικιλίες καρυδιάς είναι πολύ πιο ευαίσθητες και μπορεί να ζημιωθούν σημαντικά σε θερμοκρασίες <–15 ºC.

Η σκληραγώγηση των φυλλοβόλων οπωροφόρων γίνεται, σύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, σε τρία στάδια.

1. Με τις βραχυήμερες συνθήκες του Σεπτεμβρίου το δέντρο ξεκινά τις διαδικασίες ληθάργου με τη συσσώρευση αποθηκευτικών ουσιών (υδατάνθρακες, πρωτείνες) και τη δημιουργία υδρόφιλων κολλοειδών ουσιών στο κύτταρο που δεσμεύουν νερό ώστε αυτό να μην μπορεί εύκολα να κρυσταλλωθεί. Αρκετοί τύποι κυττάρων έχουν αυτή την ικανότητα όπως μεριστωματικά κύτταρα οφθαλμών και παρεγχυματικά κύτταρα στις ηθμαγγειώδεις μοίρες. Έτσι αυτά τα κύτταρα τον Οκτώβριο έχουν αντοχή σε θερμοκρασίες έως και –8 ºC. Ύπαρξη καρπών, υπερβολική όψιμη αζωτούχος λίπανση και όψιμη άρδευση παρεμποδίζουν την είσοδο σε λήθαργο, καθώς ωθούν το φυτό σε έντονη κίνηση χυμών και νέα βλάστηση ή, με άλλα λόγια, στην αδυναμία των φυτών να αποθηκεύσουν υδατάνθρακες.

2. Οι 2-3 πρώιμοι ελαφροί παγετοί του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου και η ύπαρξη φύλλων στα φυτά στέλνουν το μήνυμα για την περαιτέρω σκληραγώγηση στα ανωτέρω κύτταρα ώστε αυτά να γίνουν ανθεκτικά σε θερμοκρασίες έως –21 ºC και, ανάλογα το είδος, ακόμα χαμηλότερα.

3. Το τρίτο στάδιο σκληραγώγησης (αντοχή σε ακόμα χαμηλότερες θερμοκρασίες) είναι ταχύτατο (σε 1-2 ημέρες) όταν έχουμε μόνιμο παγετό (δηλ. 24 ώρες την ημέρα θερμοκρασίες <-1 1-2="" p="">

Αυτές οι συνθήκες απέτρεψαν την εκτεταμένη καταστροφή των φυλλοβόλων οπωροφόρων κατά τους παγετούς του Δεκεμβρίου 2001 στην περιοχή της Θεσσαλίας.

Όταν συμπληρωθούν οι απαιτούμενες ανά είδος και ποικιλία ώρες χαμηλών θερμοκρασιών, διακόπτεται ο λήθαργος και οι ανθοφόροι οφθαλμοί καθώς και τα λοιπά παρεγχυματικά κύτταρα χάνουν τη σκληραγώγηση τους (ευαίσθητοι σε θερμοκρασίες –6 έως –8 ºC) και ετοιμάζονται για την επερχόμενη Άνοιξη.

Τέτοια εκτεταμένη ζημιά έπαθαν πολλά οπωροφόρα το Φεβρουάριο του 2003. Έτσι με την έκπτυξη των οφθαλμών έχουμε και ευαισθησία σε χαμηλές θερμοκρασίες που φαίνονται στον Πίνακα 2, ανάλογα το στάδιο ανάπτυξής των οφθαλμών.

Αυτοί οι ανοιξιάτικοι παγετοί προκαλούν τις μεγαλύτερες ζημιές σε άνθη και καρπίδια στα φυλλοβόλα οπωροφόρα στην Ελλάδα χωρίς να βλάπτουν τη βλάστηση.

Επίσης σε είδη όπως καρυδιά, κυδωνιά και ακτινιδιά, οι ανοιξιάτικοι παγετοί προκαλούν πάγωμα του νεοεκπτυσσόμενου βλαστού ο οποίος αργότερα θα έφερε τα άνθη και καρποφορία.

Έτσι εδώ έμμεσα χάνεται η καρποφορία, ενώ άλλοι κοιμώμενοι οφθαλμοί εκβλαστάνουν και πλαισιώνουν το δέντρο με βλάστηση.

Οι ενέργειες που μπορεί να κάνει ένας γεωπόνος περιλαμβάνουν:

• Πριν τον παγετό:

- τοποθέτηση θερμομέτρων μεγίστου-ελαχίστου,

- έλεγχο με χρήση ρυθμιζόμενου καταψύκτη (σε συνδυασμό με κατάλληλα εξοπλισμένα εργαστήρια) της αντοχής των κύριων ειδών και ποικιλιών της περιοχής σε χαμηλές θερμοκρασίες,

- γνώση των κρίσιμων φάσεων του κάθε είδους και θερμοκρασιών που προκαλούν ζημιά από βιβλιογραφικές πηγές και διαδίκτυο,

- ενημέρωση των παραγωγών για εφαρμόσιμες μεθόδους σκληραγώγησης των φυτών και παθητικής και ενεργητικής προστασίας,

- ενημέρωση από μετεωρολογικούς σταθμούς ή διαδίκτυο για επικείμενες καιρικές συνθήκες.

• Μετά τον παγετό:

- άμεσα λήψη παρατηρήσεων από θερμόμετρα μεγίστου-ελαχίστου (το ίδιο πρωί),

- λήψη φυτικών δειγμάτων και παρατηρήσεις έως το απόγευμα της ίδιας ημέρας για ζημιά,

- κινητοποίηση παραγωγών και φορέων.

  

Πίνακας 2. Κρίσιμες θερμοκρασίες παγώματος ανθοφόρων οφθαλμών (για ζημιά στο 90% των οφθαλμών ή καρπιδίων) από ανοιξιάτικους παγετούς και για κρίσιμα στάδια ανάπτυξης.

Είδος	Ρόδινη κορυφή	Πλήρη άνθιση	Καρπόδεση
Αμυγδαλιά		-2,8οC	-1,1οC
Αχλαδιά	-5,6οC	-4,5οC	-3,2οC
Βερικοκιά	-7,2οC	-5,6οC	-3,9οC
Κερασιά	-4,0οC	-3,9oC	-3,5οC
Μηλιά	-3,9οC	-3,9οC	-3,5οC
Ροδακινιά	-6,1οC	-4,4οC	-3,5οC

Ζημιές από παγετό στα εσπεριδοειδή

 

Οι συχνότερες ζημιές συμβαίνουν από χειμερινούς παγετούς και είναι πολύ συχνές στην Ελλάδα. Τα εσπεριδοειδή δεν έχουν ουσιαστικά δυνατότητα σκληραγώγησης στο ψύχος, γι' αυτό νεκρώνονται σε θερμοκρασίες κάτω του μηδενός αλλά όχι πολύ χαμηλές.

Έτσι μετά από παραμονή επί δύο ώρες στους –2,5 ºC παγώνουν πράσινοι και ημιώριμοι καρποί πορτοκαλιάς, στους –2,8 ºC οι ώριμοι καρποί και νεαρή βλάστηση, στους –4,5 ºC μεγάλης ηλικίας βλαστοί και οι οφθαλμοί και στους –10 ºC νεκρώνονται ολόκληρα δέντρα πορτοκαλιάς.

Τα μανταρινοειδή είναι πιο ανθεκτικά και η λεμονιά πιο ευαίσθητη από την πορτοκαλιά.

Ζημιές από παγετό στην ελιά

Η ελιά παρόλο υποτροπικό είδος έχει κάποια μορφή σκληραγώγησης στο ψύχος. Η ελιά κινδυνεύει από τους πρώιμους φθινοπωρινούς παγετούς και τους χειμερινούς παγετούς και τεράστιες ζημιές συμβαίνουν περιοδικά και στη χώρα μας.

Έτσι έως και το Δεκέμβριο οι καρποί θα παγώσουν στους –3 ºC, τα φύλλαστους –3 έως –6 ºC, ο φλοιός στους –7 ºC και το ξύλο στους μεγαλύτερης ηλικίας βλαστούς στους –13 ºC.

Τον Ιανουάριο τα ελαιόδεντρα έχουν σκληραγωγηθεί (εάν έχει συλλεγεί ο καρπός) και οι οφθαλμοί και μεγάλης ηλικίας βλαστοί αντέχουν λίγο περισσότερο (κατά 2-3 ºC πιο χαμηλά) στο ψύχος.

Με το πέρας του ληθάργου η αντοχή στο ψύχος μειώνεται και ξεκινά η ανοιξιάτικη βλάστηση.

Παθητική προστασία από τους παγετούς

Νοτιοανατολική έκθεση, επικλινές έδαφος και μικρό υψόμετρο βοηθούν στην αποφυγή ζημιών από παγετούς.

Σε εγκατεστημένους οπωρώνες οι ανεμοφράκτες μπορεί να δημιουργήσουν θύλακα παγετού στον οπωρώνα και να προκαλέσουν μεγαλύτερη της αναμενόμενης ζημιά.

Η χημική ζιζανιοκτονία ή χαμηλή κοπή (καθαρό από ζιζάνια, ακαλλιέργητο έδαφος) και το υγρό έδαφος μειώνουν τον κίνδυνο παγετών.

Τα παρακάτω κάνουν το δέντρο πιο ευαίσθητο στους παγετούς:

• Όψιμη αζωτούχος λίπανση και
• αρδεύσεις το προηγούμενο καλοκαίρι,
• υπερβολική καρποφορία,
• καθυστερημένη συγκομιδή,
• πρώιμο κλάδεμα πριν τον παγετό,
• αποφύλλωση από εχθρούς και ασθένειες την προηγούμενη βλαστική περίοδο,
• ακατάλληλο υποκείμενο και γενικά διάφορες καταπονήσεις (έλλειψη ανόργανων στοιχείων και νερού, κ.λπ.)

Μείωση του κινδύνου ζημιών μπορεί να επιτευχθεί με ψεκασμούς με χαλκούχα σκευάσματα τα τέλη Χειμώνα για μείωση των παγοποιητικών βακτηρίων (Pseudomonas syringae) στην επιφάνεια των φυτών (καθώς τα βακτήρια είναι υπεύθυνα για την έναρξη των παγοκρυστάλλων) ή με κάλυψη των φυτών (φράουλα με άχυρο) ή κορμού (ακτινιδιά με μονωτικά υλικά) ώστε να αποφύγουν την άμεση έκθεση στις ελάχιστες θερμοκρασίες.

Η καθυστέρηση της άνθισης μελετάται αλλά δεν εφαρμόζεται ακόμα πουθενά διεθνώς. Καθυστέρηση της άνθισης μπορεί να επιτευχθεί με εφαρμογή ethephon το Φθινόπωρο, με περιοδικό τεχνητό δροσισμό (με αρδευτικά μπεκ) μετά το πέρας του ληθάργου και με την εφαρμογή πυκνών ελαίων (παράλληλα με την αντιμετώπιση ζωικών εχθρών).

Ενεργητική προστασία από παγετούς

Μια επιτυχής ενεργητική προστασία από παγετούς προϋποθέτει τη γνώση της αντοχής των φυτών εκείνη τη στιγμή στις χαμηλές θερμοκρασίες, κατάλληλη πρόγνωση του καιρού τουλάχιστον λίγες ώρες πριν (πόσο χαμηλά και πόσες ώρες θα πέσει η θερμοκρασία) και την εγκατάσταση μιας μεθόδου παγετοπροστασίας.

Διεθνώς ενεργητική προστασία γίνεται με θέρμανση του οπωρώνα με καύση υλικών όπως άχυρου, παλιών ελαστικών, ή με κατάλληλες θερμάστρες που χρησιμοποιούν λάδια, πετρέλαιο ή φυσικό αέριο.

Η μέθοδος αυτή εγκαταλείπεται λόγω των επιπτώσεων που έχει στο περιβάλλον.

Ενεργητική προστασία γίνεται (σπάνια) με χρήση ελικοπτέρου το οποίο πετώντας χαμηλά (<30-40 m="" p="">

Οι πιο εκτεταμένες μορφές ενεργητικής προστασίας από παγετούς διεθνώς και στην Ελλάδα είναι η χρήση ανεμομικτών και η τεχνητή βροχή.

Οι ανεμομίκτες κοστίζουν πολύ, απαιτούν συγκεκριμένη διαδικασία για να λειτουργήσουν (όταν χρησιμοποιείται πετρελαιομηχανή), μπορούν να καλύψουν 20-40 στρέμματα οπωρώνα και να ανεβάσουν τη θερμοκρασία στο ύψος των δέντρων, ανάλογα με το βάθος και ύψος της θερμοροφής και τον άνεμο, κατά 2-4 ºC το πολύ.

Συνδυασμός των μεθόδων καύσης υλικών και ανεμομίκτη χρησιμοποιούνται σε μερικές περιοχές του κόσμου ακόμα και για μείωση των ζημιών από έντονους παγετούς του Χειμώνα.

Ο πιο επεκτεινόμενος τρόπος ενεργητικής προστασίας από παγετούς είναι ηάρδευση με ατομικά μπεκ (τεχνητή βροχή) που βρίσκονται μέσα ή πάνω από την κόμη του δέντρου.

Η εφαρμογή από νωρίς το βράδυ νερού στην επιφάνεια του φυτού και εδάφους προκαλεί έκλυση θερμότητας (κατά την πήξη του νερού) αλλά και μόνωση των ιστών που καλύπτονται από πάγο ώστε να αποφευχθεί η πτώση της θερμοκρασίας αυτών κάτω του –1 ºC ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του αέρα.

Αυτός ο τρόπος παγετοπροστασίας απαιτεί υψηλή παροχή νερού και ύπαρξη δικτύου άρδευσης με πίεση, μπορεί να προκαλέσει σπάσιμο των κλάδων αλλά θεωρείται ο αποτελεσματικότερος των μεθόδων που χρησιμοποιούνται.

Στην Ελλάδα: 

• τα εσπεριδοειδή προστατεύονται εκτεταμένα με άρδευση με τεχνητή βροχή και με ανεμομίκτες,

• ενώ τα φυλλοβόλα προστατεύονται πιο σπάνια και με τη χρήση τεχνητής βροχής.

Πηγή: blog.farmacon.gr/