Tα φυτικά ή φυσικά εντομοκτόνα της βιολογικής γεωργίας

Του ΗΛΙΑ ΚΑΝΤΑΡΟΥ Οι ουσίες, με ελάχιστη τοξικότητα, που δεν δηλητηριάζουν το περιβάλλον και το πιάτο μας. Παρ' ότι δεν είναι και ο πλέον δόκιμος όρος (βιολογικά εντομοκτόνα), εν τούτοις αυτός χρησιμοποιείται για τα εμπορικά σκευάσματα φυτικής και φυσικής προέλευσης που χρησιμοποιούνται στη βιολογική γεωργία για την αντιμετώπιση των προσβολών από τα διάφορα έντομα. Στην Ελλάδα μέχρι και πριν από μερικά χρόνια κυκλοφορούσαν ελάχιστα, σήμερα υπάρχουν αρκετά, σε καμιά περίπτωση όμως ο Ελληνας αγρότης, ή ερασιτέχνης, δεν έχει τις επιλογές που έχει ο Γερμανός, ο Γάλλος ή ο Ιταλός. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα διατίθενται στην αγορά σε σχετικά μεγάλες συσκευασίες για τον ερασιτέχνη και έτσι μερικές φορές η αγορά τους για μία ή δύο γλάστρες γίνεται ασύμφορη, παρ' ότι αν είναι νέας παραγωγής μπορούν να διατηρηθούν για 2 χρόνια. Τα κυριότερα «βιολογικά εντομοκτόνα» που μπορούμε να βρούμε στην ελληνική αγορά, είναι: Ροτενόνη Παράγεται: από τις ρίζες των φυτών Derris spp, Lonchocarpus spp και Tephrosia spp. Δρα: Ως εντομοκτόνο σε μεγάλο αριθμό εντόμων, όπως μελίγκρες, κάμπιες, διάφορες μύγες, αρκετά σκαθάρια, κ.λπ. Δεν έχει όμως εκλεκτική δράση στα ωφέλιμα έντομα. Δεν είναι τοξική για τις μέλισσες, αλλά είναι πολύ τοξική για τα ψάρια. Χαρακτηριστικά: Διασπάται πολύ γρήγορα όταν εκτεθεί στον ήλιο και στον αέρα, γι' αυτό και πρέπει οι ψεκασμοί να γίνονται αργά το απόγευμα ή νωρίς το πρωί. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Δέκα ημέρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα το μοναδικό εμπορικό σκεύασμα που κυκλοφορεί είναι η Rotena. Φυσικό Πύρεθρο Παράγεται: Από το χρυσάνθεμο Chrysanthemum (Pyrethrum) cinerariaefolium και τα συγγενή είδη C. roseum και C. carneum. Δρα: κυρίως ως εντομοκτόνο επαφής, αλλά δεν είναι εκλεκτικό ως προς τα ωφέλιμα έντομα, γι' αυτό και η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρού προβλήματος. Το φυσικό πύρεθρο είναι εντομοκτόνο ευρέος φάσματος και ως εκ τούτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πάρα πολλά μασητικά και μυζητικά έντομα (π.χ., μελίγκρες, κάμπιες, διάφορες μύγες, κ.λπ.). Χαρακτηριστικά: Το μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι αποικοδομούνται σύντομα, σε φυσικές και αβλαβείς ουσίες. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: 48 ώρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα το μοναδικό εμπορικό σκεύασμα που κυκλοφορεί είναι το Piresan. Αζαδιραχτίνη Παράγεται: από το δένδρο Azadirachta indica ή Νιμ (Neem). Δρα: Εναντίον πολλών εντόμων (μελίγκρες, κάμπιες, σκαθάρια, κ.λπ.). Για τα ωφέλιμα (αρπακτικά ή παράσιτα) δεν είναι τοξική, εκτός και αν αυτά τρέφονται και με φυτικούς ιστούς. Χαρακτηριστικά: Εχει και κάποια διασυστηματική δράση, περνάει δηλαδή στο εσωτερικό των ιστών. Εχει επίσης και κάποιες εντομοαπωθητικές ιδιότητες. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Τρεις ημέρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα κυκλοφορούν το Neemazal και το Oikos. Aλατα (Καλίου) λιπαρών οξέων Δρουν: Οπως περίπου και το γνωστό μας σαπουνόνερο. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση πάρα πολλών εντόμων (μελίγκρες, κάμπιες, διάφορες μύγες, κ.λπ.). Χαρακτηριστικά: Δεν έχουν τοξική - υπολειμματική δράση. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέχρι και πριν από τη συγκομιδή. Θεωρούνται τα πιο ήπια από τα «βιολογικά εντομοκτόνα». Σκευάσματα: Στην Ελλάδα, το Savona και το Acaridiol. Ορυκτέλαια - Παραφινέλαια Παράγονται: Από την κλασματική απόσταξη του πετρελαίου. Κατατάσσονται σε θερινούς πολτούς ή λευκά λάδια που χρησιμοποιούνται κατά την περίοδο βλάστησης και στους χειμερινούς πολτούς που είναι εντομοτοξικότεροι και φυτοτοξικότεροι και χρησιμοποιούνται όταν τα φυτά δεν έχουν φύλλα και είναι σε χειμερινό λήθαργο. Δρουν: Ως εντομοκτόνα επαφής, αλλά δεν είναι εκλεκτικά, έτσι σκοτώνουν ορισμένες κατηγορίες εντόμων (μελίγκρες, κάμπιες, διάφορες μύγες, ψώρες, τα αυγά αρκετών εντόμων κ.λπ.), που βρίσκονται πάνω στη φυτική επιφάνεια την ώρα του ψεκασμού. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: 20 ημέρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δεκάδες. Εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί Είναι σκευάσματα φυσικών μικροοργανισμών ή τοξίνες τους. Δεν είναι προϊόντα γενετικής μηχανικής. Α) ΕΝΤΟΜΟΠΑΘΟΓΟΝΑ ΒΑΚΤΗΡΙΑ Bacillus thuringiensis (Βάκιλλος της Θουριγγίας): Είναι εντομοκτόνο με εκλεκτική δράση στις κάμπιες διάφορων εντόμων (ανάλογα με τη φυλή του βάκιλλου). Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Περίπου 3 - 5 ημέρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δεκάδες. Spinosad: Διασυστηματικό εντομοκτόνο που προέρχεται από τις τοξίνες που παράγονται από το βακτήριο Saccharopolyspora spinosa. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση πάρα πολλών εντόμων (κάμπιες, διάφορες μύγες, ψώρες, σκαθάρια κ.λπ.). Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: 3 - 21 ημέρες (ανάλογα με την καλλιέργεια). Σκευάσματα: Στην Ελλάδα κυκλοφορούν το Laser και το Success (μόνο για δολωματικούς ψεκασμούς για το δάκο). Β) ΕΝΤΟΜΟΠΑΘΟΓΟΝΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ Beauveria bassiana: Είναι εντομοκτόνο (περιέχει ζωντανά σπόρια μύκητα) επαφής για την καταπολέμηση διάφορων μυζητικών εντόμων. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέχρι και πριν από τη συγκομιδή. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα το μοναδικό εμπορικό σκεύασμα που κυκλοφορεί είναι το Naturalis. Γ) ΕΝΤΟΜΟΠΑΘΟΓΟΝΟΙ ΙΟΙ Δρουν: Ως εντομοκτόνα στομάχου που μετά την κατάποση από τα έντομα, ξεκινάει η μόλυνσή τους. Απευθύνονται: κυρίως σε επαγγελματίες αγρότες για την καταπολέμηση ενός συγκεκριμένου εντόμου (καρπόκαψα) που προσβάλλει μηλιές και αχλαδιές. Τελευταίος ψεκασμός πριν από την κατανάλωση: Είναι 3 ημέρες. Σκευάσματα: Στην Ελλάδα κυκλοφορούν το Madex και το Carpovirusine. Τέσσερα σημαντικά χαρακτηριστικά τους: •   Η προέλευση. Παρασκευάζονται από φυτικές ή άλλες φυσικές ουσίες, ενώ στην περίπτωση των μικροοργανισμών αυτοί δεν είναι γενετικώς τροποποιημένοι, αλλά υπάρχουν στη Φύση. •   Η χαμηλή έως ελάχιστη τοξικότητα που έχουν στο περιβάλλον και στους ζωντανούς οργανισμούς. Ετσι, είναι ιδιαιτέρως κατάλληλα όταν υπάρχουν κατοικίδια ζώα και μικρά παιδιά. •   Η ελάχιστη υπολειμματικότητά τους στα τρόφιμα. Μετά τη χρήση τους τα προϊόντα μπορούν να καταναλωθούν σχεδόν άμεσα, ακολουθώντας πάντα βέβαια τους χρόνους που προβλέπονται από την τελευταία εφαρμογή μέχρι την κατανάλωση. •   Ο τρόπος δράσης τους. Είναι κατά κανόνα εντομοκτόνα επαφής, δηλαδή παραμένουν στην επιφάνεια των προϊόντων και έτσι με ένα απλό πλύσιμο τα πιθανά υπολείμματά τους μπορούν να απομακρυνθούν άμεσα.

Πηγή: kathimerini.gr

Παράνομα φυτοφάρμακα

Το θέμα των παράνομων φυτοφαρμάκων απασχολεί ιδιαίτερα τον Ε.ΣΥ.Φ. ειδικά τα τελευταία χρόνια και για το λόγο αυτό οδηγηθήκαμε στη δημιουργία ενός επικοινωνιακού προγράμματος για την ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων στην εισαγωγή, εμπορία και έλεγχο των φυτοπροστατευτικών προϊόντων (όπως τελωνεία, Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, καταστήματα εμπορίας φυτοπροστατευτικών προϊόντων, αγρότες, εισαγγελείς, αλλά και αστυνομικά τμήματα), σχετικά με το ζήτημα. Το πρόγραμμα αυτό υλοποιείται στην Ελλάδα από το 2007 και βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα του προγράμματος που διεξάγεται από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ECPA) σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον, σε χώρες της Ευρώπης όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πολωνία, αλλά και η Ουκρανία διεξάγονται παρόμοια προγράμματα όπως αυτό της Ελλάδας. Παρόλα αυτά το θέμα έχει παγκόσμιες προεκτάσεις, για αυτό και ανάλογες ενέργειες γίνονται και διεθνώς.
Η εμπορία παράνομων φυτοπροστατευτικών προϊόντων και το παράνομο εμπόριο θέτει σε κίνδυνο αγρότες, καταναλωτές και περιβάλλον. Πρώτα από όλα, σε αντίθεση με τα νόμιμα και καταχωρημένα προϊόντα που υποβάλλονται σε ενδελεχείς ελέγχους από τις εταιρίες και από τις επίσημες αρχές του κράτους, για τα παράνομα προϊόντα δεν πραγματοποιούνται έρευνες για τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, ενώ, παράλληλα, τα προϊόντα αυτά ενδέχεται να περιέχουν άγνωστες και μη δοκιμασμένες τοξικές προσμίξεις και ρύπους. Υπολείμματα των άγνωστων και μη δοκιμασμένων ουσιών είναι πιθανόν να εντοπιστούν στα γεωργικά προϊόντα, απειλώντας την υγεία των καταναλωτών και των αγροτών που τα χρησιμοποιούν, αλλά και το περιβάλλον. Επιπλέον, τα παράνομα προϊόντα μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες στις καλλιέργειες είτε μειώνοντας τη σοδειά είτε καταστρέφοντας εντελώς τη συγκομιδή. Καλλιέργειες από αγρότες που χρησιμοποιούν παράνομα προϊόντα είναι πιθανόν, όπως και έχει συμβεί στο παρελθόν, να απορριφθούν από τις εταιρίες τροφίμων, καθώς και να υπάρξουν διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.
Ειδικά όσον αφορά στο τελευταίο, για παράδειγμα, οι Ισπανοί καλλιεργητές στην περιοχή της Αλμερίας, μία κατεξοχήν αγροτική περιοχή η οποία φημίζεται για τις πιπεριές της, ακόμα δεν έχουν ανακάμψει ύστερα από το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργήθηκε πριν από κάποια χρόνια όταν στα προς εξαγωγή προϊόντα εντοπίστηκαν υπολείμματα απαγορευμένων φυτοφαρμάκων. Οι εισαγωγές πιπεριάς από την Αλμερία από άλλες χώρες σταμάτησαν και η οικονομία της περιοχής κόντεψε να καταρρεύσει, το ίδιο και οι καλλιεργητές, οι οποίοι έχασαν τα εισοδήματά τους.
Τέλος, ένα επιπλέον πολύ σημαντικό ζήτημα αποτελούν και οικονομικές επιπτώσεις από τη χρήση παράνομων φυτοφαρμάκων σε φορολογούμενους και κυβερνήσεις. Μάλιστα εκτιμάται ότι με το εμπόριο παράνομων και πλαστών προϊόντων υπάρχουν απώλειες στη φορολογία της τάξης των €21-30 εκατ. ετησίως σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα οποία καλούνται οι κυβερνήσεις να καλύψουν από άλλους πόρους.

Πηγή: www.esyf.gr