Γ. Α. Μπάρδας1, Χ. Βασιλικιώτης2, Π. Παντόπουλος2 και Κ. Τζαβέλλα – Κλωνάρη1
1Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας, Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
2Γεωτεχνικό Εργαστήριο Α.Ε., Παλαιοχώρι, Πλατύ Ημαθίας
Εισαγωγή
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της βιολογικής παραγωγής μήλων και ροδάκινων είναι η αντιμετώπιση ασθενειών. Στη βιολογική γεωργία η αντιμετώπιση ασθενειών γίνεται με το συνδυασμό διαφόρων φυτοπροστατευτικών μέσων (Cooley et al., 1991; Reganold et al., 2001). Ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης είναι καλλιεργητικές πρακτικές όπως η ισορροπημένη λίπανση, ο καλός αερισμός της κόμης του δένδρου, για μείωση της υγρασίας στο εσωτερικό της, με κατάλληλα κλαδέματα και η ενσωμάτωση - απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων στο έδαφος. Σε περιπτώσεις που η παρουσία ασθενειών είναι αυξημένη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και διάφορα φυσικά σκευάσματα τα οποία έχουν κατασταλτική δράση στους παθογόνους οργανισμούς.
Τα σκευάσματα που επιτρέπονται στην βιολογική γεωργία για την καταπολέμηση ασθενειών σε οπωρώνες είναι πολύ περιορισμένα, τα σημαντικότερα και πιο αποτελεσματικά από τα οποία είναι ενώσεις θείου και χαλκού (Ellis et al., 1991). Οι ενώσεις θείου θεωρούνται πιο φιλικές προς το περιβάλλον σε σύγκριση με τον χαλκό, ο οποίος ανήκει στα βαρέα μέταλλα και δεν βιο - αποικοδομείται, ώστε όταν χρησιμοποιείται συχνά συσσωρεύεται στο έδαφος.
Υπάρχει σήμερα μία αυξημένη προσπάθεια στην Ευρώπη να μειωθούν ή και να αντικατασταθούν οι επεμβάσεις χαλκού με άλλες που παρουσιάζουν μικρότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον. Σε μερικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η Ολλανδία και η Δανία, η χρήση του χαλκού δεν επιτρέπεται πλέον στις βιολογικές καλλιέργειες. Η πιθανή απόκλιση των ενώσεων του χαλκού από την βιολογική γεωργία στο μέλλον, καθιστά επιτακτική την ανάπτυξη εναλλακτικών τρόπων για την καταπολέμηση μυκητολογικών ασθενειών.
Ένα από τα πιο δραστικά σκευάσματα θείου είναι το θειασβέστιο το οποίο είναι αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση πολλών μυκητολογικών ασθενειών και έχει την δυνατότητα να αντικαταστήσει τον χαλκό. Παρασκευάζεται με ανάμιξη θείου (S) και οξειδίου του ασβεστίου (CaO) με θέρμανση, τα οποία αντιδρούν και σχηματίζουν πολυθειούχο ασβέστιο (CaSx) σε συγκέντρωση 29% βάρος/όγκο (31 Baumé) (McCallan, 1967).
Σκοπός
Στην παρούσα έρευνα μελετάται η αποτελεσματικότητα του θειασβεστίου στην καταπολέμηση των κατωτέρω ασθενειών σε οπωρώνες των νομών Πέλλας και Κοζάνης:
α. Στα γιγαρτόκαρπα (Μηλιά) το φουζικλάδιο της Μηλιάς (παθογόνο αίτιο Venturia inaequalis) το οποίο προσβάλει φύλλα και καρπούς του δένδρου,
β. Στα πυρηνόκαρπα (Ροδακινιά) ο εξώασκος (παθογόνο αίτιο Taphrina deformans) το οποίο προσβάλει τα φύλλα.
Υλικά και Μέθοδοι
Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε εμπορικούς οπωρώνες των νομών Πέλλας και Κοζάνης όπου καλλιεργούνται η μηλιά και η ροδακινιά. Οι οπωρώνες είναι ενταγμένοι στο πρόγραμμα Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Γεωργίας και έχουν ιστορικό προσβολής από τις προς εξέταση ασθένειες το οποίο εξασφαλίζει φυσικό μόλυσμα σε ικανοποιητική πυκνότητα.
Φυτοπροστασία Μηλιάς.
Ο πειραματισμός στις μηλιές έγινε σε τρεις οπωρώνες στην περιοχή της Άρνισσας. Σε κάθε οπωρώνα επελέγη μια περιοχή για πειραματισμό με την ίδια ποικιλία και ηλικία δένδρων. Στον οπωρώνα «Μ. Στοίδη» υπήρχαν οι ποικιλίες Red Chief με επικονιαστές Golden. Στον οπωρώνα «Ε. Μπόγια» υπήρχαν οι ποικιλίες Starkinson με επικονιαστές φιρίκια. Στον οπωρώνα «Χ. Μπόγια» υπήρχαν οι ποικιλίες Red Chief με επικονιαστές Royal.
Σε κάθε οπωρώνα το πειραματικό τεμάχιο διαιρέθηκε σε τέσσερις ομάδες δένδρων, η καθεμία αποτελούμενη από έξι σειρές των έξι δένδρων (6χ6=36 δένδρα ανά μεταχείριση). Εφαρμόστηκαν 3 διαφορετικές μεταχειρίσεις και μία ομάδα αποτέλεσε αψέκαστο μάρτυρα. Οι μεταχειρίσεις περιελάμβαναν τους ακόλουθους ψεκασμούς: Θ1 – μικρή χειμερινή δόση θειασβεστίου (6.5%), Θ2 –μεγάλη χειμερινή δόση (8.5%), Θ2 + Χ – μεγάλη χειμερινή δόση σε συνδυασμό με χαλκό (βορδιγάλειο πολτό) και Μ – αψέκαστος μάρτυρας (Πίνακας 1).
Φυτοπροστασία Ροδακινιάς
Ο πειραματισμός στις ροδακινιές έγινε σε δύο οπωρώνες στην περιοχή του Βελβεντού στο Νομό Κοζάνης. Σε κάθε οπωρώνα επελέγη μια περιοχή για πειραματισμό με την ίδια ποικιλία και ηλικία δένδρων. O οπωρώνας «Χόντας» έχει ροδακινιές ποικιλίας Νάουσα και ο οπωρώνας «Καραχήτος» έχει ροδακινιές ποικιλίας Sun Crest. Το πειραματικό τεμάχιο του κάθε οπωρώνα διαιρέθηκε σε τέσσερις ομάδες δένδρων, η καθεμία αποτελούμενη από 5 σειρές των δέκα έξι δένδρων (5x16=80 δένδρα ανά μεταχείριση). Στον κάθε οπωρώνα εφαρμόστηκαν 3 διαφορετικές μεταχειρίσεις και μία ομάδα αποτέλεσε αψέκαστο μάρτυρα. Οι μεταχειρίσεις περιλάμβαναν τους ακόλουθους ψεκασμούς: Θ1 – μικρή χειμερινή δόση θειασβεστίου (6.5%), Θ2 –μεγάλη χειμερινή δόση (7.5%), Θ2 + Χ – μεγάλη χειμερινή δόση σε συνδυασμό με χαλκό (υδροξείδιο του χαλκού) και Μ – αψέκαστος μάρτυρας (Πίνακας 2).
Συλλογή δεδομένων
Μηλιά: Δύο μετρήσεις (Μάιος, Ιούνιος), μέτρηση του ποσοστού τον προσβεβλημένων φύλων σε τέσσερις βραχίονες ανά δέντρο.
Ροδακινιά: Δύο μετρήσεις, Απρίλιος: ποσοστό προσβεβλημένων βλαστών σε τρεις βραχίονες, Μάιος: ποσοστό προσβεβλημένων φύλων σε τρεις τυχαίους βλαστούς από κάθε βραχίνα.
Επεξεργασία δεδομένων
Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων του πειράματος πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του στατιστικού πακέτου SPSS 14.0 (ANOVA, Duncan test, p= 0.05)
Αποτελέσματα
Φυτοπροστασία Μηλιάς
Η πρώτη δειγματοληψία έδειξε ότι υπήρχε πολύ μικρή παρουσία μολυσμένων φύλλων και φουζικλαδίου. Μόνο στον οπωρώνα Χ. Μπόγιας υπήρχε προσβολή από φουζικλάδιο στα αψέκαστα δένδρα του μάρτυρα όπου ο μέσος όρος της προσβολής κυμαίνονταν από 32% μέχρι 36.6% (Πίνακας 3, Εικ. 1).
Στη δεύτερη δειγματοληψία βρέθηκε μεγαλύτερη παρουσία μολυσμένων φύλλων και φουζικλαδίου, με προσβολή όλων των δένδρων του μάρτυρα και στους τρεις οπωρώνες και μικρότερη προσβολή των δένδρων των διαφόρων μεταχειρίσεων (Πίνακας 4). Στους οπωρώνες Ε. Μπόγιας και Μ. Στοίδης, οι μάρτυρες είχαν σχετικά μικρή προσβολή του επιπέδου 10.3% και 3.9% αντίστοιχα, ενώ οι μεταχειρίσεις δεν παρουσίασαν προσβολή από φουζικλάδιο (Εικ. 2 και 3). Στον οπωρώνα Χ. Μπόγιας όπου οι κλιματικές συνθήκες ευνόησαν την εξάπλωση του φουζικλαδίου, οι μάρτυρες είχαν 100% προσβολή. Από τις μεταχειρίσεις τα δένδρα που ψεκάσθηκαν με την μικρή δόση θειασβεστίου συν χαλκό (Θ1+Χ) παρουσίασαν την σχετικά μεγαλύτερη προσβολή με ποσοστό 12.8% ενώ τα δένδρα που ψεκάσθηκαν με την μεγαλύτερη δόση θειασβεστίου (Θ2 και Θ2+Χ) παρουσίασαν πολύ μικρή προσβολή (2.2%) που ήταν στατιστικά διαφορετική από τον ψεκασμό (Θ1+Χ) (Πίνακας 4, Εικ. 4).
Φυτοπροστασία Ροδακινιάς
Η εμφάνιση μολύνσεων από εξώασκο ήταν πολύ υψηλή στους οπωρώνες του Βελβεντού. Στην πρώτη μέτρηση ο μέσος όρος προσβολής ήταν 80-100% στους μάρτυρες, ενώ οι μέσοι όροι προσβολής στις μεταχειρίσεις κυμαίνονταν από 23.3% μέχρι 43.8%, με εξαίρεση τη 2η επανάληψη στη μεταχείριση Θ2 όπου η προσβολή έφθανε το 69.5% (Πίνακας 5). Δεν υπήρξε καμία καθαρή διαφοροποίηση μεταξύ των δύο συγκεντρώσεων του θειασβεστίου (Θ1 και Θ2), ή της εφαρμογής χαλκού, ενώ η διαφορά με τον μάρτυρα ήταν στατιστικά σημαντική (Πίνακας 5, Εικ. 5).
Παρόμοια ήταν η εικόνα από την δεύτερη δειγματοληψία που έγινε στις 12 Μαίου. Στον μάρτυρα υπήρχε σημαντική προσβολή σε σύγκριση με τις μεταχειρίσεις. Από την στατιστική ανάλυση των μέσων όρων προσβολής από εξώασκο, φαίνεται ότι η διαφορά του μάρτυρα από τις μεταχειρίσεις ήταν σημαντική ενώ οι διαφορές μεταξύ των μεταχειρίσεων δεν ήταν στατιστικά σημαντικές (Πίνακας 6, Εικ. 6).
Βιβλιογραφία
Cooley, D. R., Gamble, J. W. and Mazzola, M. 1991. Effects of sulfur and copper fungicides on fruit finish, scab and soil acidity. Fruit Notes 56: 22 – 23
Ellis, M. A., Madden, L. V. and Wilson, L. L. 1991. Evaluations of organic and conventional fungicides programs for control of apple scab. Fungicide and Nematicide tests 46: 10.
McCallan, S. E. A. 1967. History of fungicides. In Fungicides: An advanced Treatise 1, pp 1 – 37. Ed D. C. Torgeson. New York, USA: Academic Press.
Reganold, J. P., Glover, J. D., Andrews, P. K., Hinman, H. R. 2001. Sustainability of three apple production systems. Nature London, 2001, 410: 926 – 930.
